Łopata to proste ręczne narzędzie służące do przemieszczanie materiałów sypkich. Materiały sypkie to między innymi: piasek, ziemia, śnieg, węgiel, żużel.
Łopata składa sie ze styliska i czerpaka.
Stylisko lub styl łopaty to ma postać długiego drzewca na końcu którego osadzony jest czerpak. Stylisko wykonane jest z drewna lub metalu.
Czerpak lub inaczej łyżka to główna część robocza łopaty wykonana przeważnie z metalu. Czasem z innych tworzyw, w zależności od przeznaczenia łopaty.
Przeznaczenie łopaty determinuje jej kształt i rodzaj materiałów z jakich jest wykonana.
Łopata piekarska jest wykonana w całości z drewna i ma kształt dopasowany do jednego lub kilki bochenków chleba.
Łopata do nabierania piasku ma łyżkę szeroką wykonaną z metalu, natomiast szpadel do prac ziemnych ma łyżkę długa i wąską.
Łopaty do odgarniania śniegu często wykonane są z tworzyw sztucznych.